HALK EZGİLERİNİ DERLEME AMAÇLARI VE BAZI GENEL KAVRAMLAR

Derleme: Tespit etmek, toplamak, bir araya getirmek demektir. Halk müziği için bu terim belli bir alanda, belli bir zaman dilimi içinde, belirli kişi ya da kişilerden, belli bir mekanda, karşı karşıya gelmek suretiyle, halk ezgilerini toplamak; notaya, ses veya bir görüntü cihazına tespit etmek, anlamına gelir.

Derleme yapılan coğrafi yöre, Alan/Saha olarak tanımlanır. Tespit, ise belirlenmiş bir alan içinde yer alan açık veya kapalı bir mekanda yapılır. Derleme işini programlayarak gerçekleştirilen kişi ya da kişilere de Derleyici/Derlemeci adı verilir. Geleneksel müzik değerlerini hafızalarında saklayan ve bunları derlemecilere ya da çeşitli teknolojik vasıtalarla kültür-sanat camiasına aktaran kişi/kişiler ise Kaynak veya Kaynak Kişi/Kişiler olarak tanımlanır. Genel bir söyleyişle bunlar halk sanatkarlarıdırlar ve yaşları ve cinsiyetleri her zaman önem taşımaz. Ancak genel bir yaklaşımla, orta yaş üzerindeki kadın veya erkek halk sanatkarı kaynak kişilerden derleme yapılması tercih edilir. Kaynak kişi/kişiler, çoğunlukla kırsal kesimde ya da bazı şehirlerin kenar mahallelerinde yaşarlar ve derleyici bunlara yine çoğunlukla bir rehber/rehberler vasıtası ile ulaşarak ve önceden belirlenmiş bir amaca uygun olarak, görüşme yoluyla derlemesini yapar. Halk müziği çalışmaları , iki büyük amaca yönelik gerçekleştirilir.
1)Kültür-Sanat dünyasına tanıtmak, bestekarlara malzeme vermek:Halktan derlenen malzemelerin ya halk sanatkarlarının icrası ile ya da profesyonel sanatçılar vasıtasıyla ( müzik eğitimi almış, çeşitli tekniklerle geliştirilerek eğitilmiş, ve artist hüviyetine bürünmüş kişiler vasıtasıyla ) halka geri döndürmek, hem bir coğrafya içinde farklı bölgeleri birbirine yaklaştırmak ve hem de ilim-sanat camiasına ve uzmanlara bunları tanıtarak bir kültür birliği oluşturmak amacı taşır. Derleme yapmanın amaçlarından biri de bestekarlara malzeme vermektir. Bestekarlar, milletlerarası platforma çıkacak milli karakter taşıyan besteleri yapmakla, milli kültüre önemli hizmetlerde bulunurlar. Bu yönleriyle ve taşıdıkları kimlikle özel bir konuma sahiptirler. Dünya milletleri, müzik tarihi boyunca geleneksel değerlerin değerlendirilmesi ve milletlerarası düzeye taşınmasında bestekarlardan çok yararlanmışlar ve geleneksel müzik değerlerinden yararlanan bestekarlara büyük önem vermiştir. Bestekarlar yoluyla, çağın gereklerine uygun eserleri dünyaya tanıtmak her zaman bir amaç olmuştur. Başka bir deyişle bu amaca ulaşmak için, milletler, geleneksel değerleri araç olarak kullanmışlardır.

Bestekarlar eline malzeme vermek, aynı zamanda profesyonel icracılar için de repertuar temini demektir. Yani bestekar geleneksel değerlerden yola çıkarak icracılara repertuar sağlayacak ve icracılar da bu eserleri milletlerarası platforma taşıyarak milli müzik değerlerini tanıtacaklardır. 2) Karşılaştırmalı analiz yapmak:Karşılaştırmalı analiz yapmak! Deyimi, dar manada küçük yerleşim alanları ve toplulukların ( köy, mezra, kabile, aşiret, kavim) belirlenmiş müzik karakterlerini, başka yerleşim alanlarındaki küçük toplulukların müzik karakterleri ile karşılaştırmak ve ortak/farklı yönlerini açığa çıkarmak anlamı içerir. Geniş manada ise, etnik hususiyetleri ile bölgesel ve milletlerarası kültürel değerleri karşılaştırmaya zemin hazırlamak amacı vardır. bu yolla bilimsel düzeyde bir çalışma, aynı zamanda milli kültür değerlerinin milletlerarası platformda tanınması ve değerlendirilmesi yönünde de büyük önem taşır.

* Bu bilgiler, İ.T.Ü. Türk Musikisi Devlet Konservatuarında Öğr. Görevlisi olan değerli hocamız Süleyman Şenel’in hazırlamış olduğu, Türk Halk Musikisi Bilgileri Ders Notlarından alınmıştır.